ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქია ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქია დასავლეთ
საქართველოში, ისტორიული ეგრისის სამეფოს ცენტრალურ ნაწილში მდებარეობს.
იგი მოიცავს ქალაქებს: ზუგდიდს, წალენჯიხასა და მათ მიმდებარე ტერიტორიას.
ზუგდიდისა და ცაიშის სამღვდელმთავროს აღმოსავლეთიდან ესაზღვრება ჭყონდიდის,
დასავლეთიდან ცხუმ-აფხაზეთის, ჩრდილოეთიდან მესტიისა და ზემო სვანეთის,
სამხრეთიდან ფოთისა და ხობის ეპარიქიები, სამხრეთ დასავლეთის საზღვარი
ზღვის სანაპირო ზოლს მიჰყვება. საეკლესიო ტრადიციის თანახმად ამ
მხარეში წმინდა მოციქულების ანდრია პირველწოდებულის, სვიმონ კანანელსა და
მატათას უქადაგიათ და პირველქრისტიანული თემისათვის ეკლესია დაუფუძნებიათ.
IV ს. პირველ ნახევარში ეგრისში ქრისტიანობა სახელმწიფო რელიგიად
გამოცხადდა, ხოლო V ს. ვახტანგ გორგასალმა სრულად გაათავისუფლა დასავლეთ
საქართველო რომაელთაგან. ცაიშის, იგივე საისი, სისენი, აბისენის შესახებ ცნობები წერილობით წყაროებში VI-VII საუკუნეთა მიჯნიდან ჩანს.
ცაიშელი მღვდელმთავრები დასავლეთ საქართველოში მიმდინარე ყველა
მნიშვნელოვან პროცესში აქტიური მონაწილეობით გამოირჩეოდნენ. XV საუკუნეში
აფხაზეთის საკათალიკოსოს ჩამოყალიბებისას, „მცნებაი სასჯულოში"
მოხსენიებული პირველი კათალიკოსი იოვაკიმე მანამდე ცაიშელ-ბედიელი
მწყემსმთავარი იყო. 1917 წლის სექტემბერში ავტოკეფალიააღდგენილი
საქართველოს საეკლესიო კრების განჩინებით ცაიშის ძველი სამღვდელმთავრო
ტერიტორია ჭყონდიდის ეპარქიის შემადგენლობაში ითვლებოდა. 1995 წლის 5
აპრილს საქართველოს ეკლესიის წმიდა სინოდის სხდომაზე აღდგა 1823 წლიდან
გაუქმებული ცაიშის საეპისკოპოსო კათედრა. ახლად აღდგენილ სამღვდელმთავროს
ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქია ეწოდა. აღდგენილი ეპარქიის მართვა 1998 წლამდე
შეთავსებული ჰქონდა ცხუმ-აფხაზეთის მთავარეპისკოპოს დანიელ დათუაშვილს.
ამჟამად ზუგდიდისა და ცაიშის მღვდელმთავარია მიტროპოლიტი (გერასიმე
შარაშენიძე).
| 
