სამეგრელო (მეგრ. სამარგალო) საქართველოს
ისტორიულ-გეოგრაფიული მხარეა. ეს არის მდინარე რიონს, ცხენისწყალს,
ენგურსა და შავ ზღვას შორის მოქცეული ტერიტორია. სახელწოდება მომდინარეობს
ისტორიული მხარის ეგრისისაგან. ქართულ წერილობით წყაროებში იხსენიება XII
საუკუნიდან. თავდაპირველად გაიგივებული იყო მთლიანად დასავლეთ
საქართველოსთან, XIII-XV საუკუნეებში უკვე ვიწრო მნიშვნელობა აქვს —
აღნიშნავს მეგრელებით დასახლებულ ტერიტორიას მდინარე ფსირცხასა და
ცხენისწყალს შორის. მისი დედაქალაქია ზუგდიდი.
გვიანდელ შუა
საუკუნეებში ამ ტერიტორიაზე ოდიშის სამთავრო შეიქმნა, ახალი სახელწოდებაც
აქედან მიიღო — ოდიში. XVII საუკუნიდან აფხაზ ფეოდალთა მოძალების შედეგად,
დროთა განმავლობაში სამთავროს საზღვარმა ჯერ მდინარე კელასურზე, შემდეგ
ღალიძგაზე, ბოლოს კი ენგურზე გადმოინაცვლა.
დღევანდელი
ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული დაყოფით სამეგრელო შედის სამეგრელო-ზემო
სვანეთის მხარეში და მოიცავს ქალაქ ფოთის, აბაშის, ზუგდიდის, მარტვილის,
სენაკის, ჩხოროწყუს, წალენჯიხის და ხობის რაიონების ტერიტორიას.
სამეგრელო, საქართველოს უმშვენიერესი რეგიონი მდებარეობს ქვეყნის დასავლეთით.
არგონავტების
თქმულების წერილობით წყაროებში ძვირფასი მასალაა დაცული ქართულ ტომთა
დასავლეთ გაერთიანების – აიას, ანუ კოლხეთის შესახებ, მის დიდებასა და
ბრწყინვალებაზე. გადმოცემულია ცნობები ძველ ქართულ ტომთა ეთნოგენეზის,
მათი დიდ ტერიტორიაზე გავრცელების, ცხოვრების პირობების, პანთეონისა და
სხვათა შესახებ. აპოლონიოს როდოსელის /ძვ.წ. III საუკუნე/ "არგონავტიკაში”
დამოწმებულია კოლხეთის სხვადასხვა გეოგრაფიული პუნქტები. აღნიშნული
ცივილიზაციების უტყუარი წყაროა ციხე-გოჯი "არქეოპოლისი” – ქუჯისა და
ფარნავაზის მითის ცოცხალი წყარო.
აქ, დადიანების სასახლეშია დაბრძანებული ღვთისშობლის კვართი.
ცნობები
ზუგდიდის მუზეუმში დაცულ სიწმინდეთა შესახებ უხვადაა დაცული უცხოელ
ავტორთა თხზულებებში-ესენია წმინდა კვირიკესა და წმინდა მარინეს მკლავები.
არქანჯელო ლამბერტი პირდაპირ მითითებას იძლევა წმინდა ნაწილების
სამეგრელოში დაბრძანების შესახებ.
ზუგდიდი-
სამეგრელო_ზემო-სვანეთის რეგიონული ცენტრია. ქვეყნისათვის თავგანწირული
გმირისა და ქართული ეკლესიის მიერ წმინდანად შერაცხული პიროვნების ცოტნე
დადიანის
ქალაქი. დადიანები იყვნენ მთავრები ფეოდალურ საქართველოში,
აქ იყო უკანასკნელი ქართული სამთავრობო ცენტრი, რომელიც შენარჩუნებული იყო
მეფის რუსეთის ხელისუფლების პერიოდშიც. დადიანების სამთავროში შექმნილი
იყო კულტურული გარემო, სადაც მოღვაწეობდნენ ცნობილი ქართველი და ევროპელი
მოღვაწეები, ეს იყო იმ პერიოდში ერთადერთი ევროპულ ცივილიზაციასთან
"გაჭრილი ფანჯარა”. ევროპულ კულტურასთან თანაზიარობის მრავალი დოკუმენტი
ინახება დადიანების სასახლეში- უნიკალური ფრანგული, ინგლისური და იტალიური
სხვადახვა ჟანრის ლიტერატურა, პარტიტურები, ცნობილ მხატვართა ფერწერული
ნამუშევრები, ავეჯი, ჭურჭელი, ხელოვნების სხვადასხვა ნიმუშები.
ქალაქ
ფოთის მიდამოებში, რომელიც თანამედროვე ქართული ეკონომიკის სტაბილურობისა
და განვითარების სერიოზული წერტილია აბრეშუმის გზაზე გამავალი
უმნიშვნელოვანესი საზღვაო პორტით, უძველესი ფაზისის არსებობას ანტიკური
ხანის ისტორიკოსი და გეოგრაფი სტრაბონიც ადასტურებს. "ფაზისის პირას
მდებარეობს მისი მოსახელე ქალაქი, კოლხების ემპირიონი, რომელსაც წინ უძევს
მდინარე, ტბა და ზღვა” უმშვენიერესი "კოლხეთის პარკი”
http://www.knp.ge უძველეს და ისტორიულ ქალაქ ფოთთან, დაუვიწყარ დასვეენებას სთავაზობს ადგილობრივ თუ ჩამოსულ ტურისტს.
სამეგრელოs
ტერიტორიაზე ასეულობით ხუროთმოძღვრული ძეგლია აგებული: საკულტო შენობები,
ეკლესია-მონასტრები, სათავდაცვო თუ სამეურნეო ნაგებობები. ხოლო
შუასაუკუნეობრივი აღმშენებლობა უმთავრესად საეკლესიო ნაგებობითაა
წარმოდგენილი.
უძველეს მონასტერთა შორის აღსანიშანავია
მარტვილ-ჭყონდიდის მონასტერი, რომელიც X საუკუნეში ქართული ეკლესიის
ერთ-ერთ ბურჯად აქცია აფხაზთა მეფე გიორგი მეორემ, ხოლო ბაგრატ მეოთხემ
ჭყონდიდი სამოღვაწეო კათედრად მიუჩინა გიორგი მთაწმინდელს. "ქართლის
ცხოვრების” ცნობით ბაგრატ IV მარტვილის მონასტერშია დამარხული.
მარტვილში,
სალხინო-თარგამოულის და ბანძის მიკროზონებში აბორიგენული წითელყურძნიანი
ვაზის ჯიში ოჯალეშისგან მზადდება ბუნებრივად ტკბილი და მშრალი, ჯიშური
დასახელების უნიკალური ღვინო "ოჯალეში”. XIX საუკუნეში სამეგრელოს მთავრის
სიძეს, ფრანგ მიურატს სოფელ სალხინოში დამზადებული ოჯალეში გაუგზავნია
პარიზში საერთაშორისო დეგუსტაცია-კონკურსზე, სადაც იგი უმაღლესი ჯილდოთი
"გრან-პრით” დაუჯილდოებიათ.
საქართველოს არსებობის მანძილზე,
ისევ როგორც დღეს, სამეგრელო მნიშვნელოვან როლს თამაშობდა ქვეყნის
პოლიტიკურ თუ ეკონომიკურ ცხოვრებაში.
